Cách để Nhận dạng các vết cắn của côn trùng

Cùng viết bởi Andrea Rudominer, MD, MPH

Rất nhiều loài côn trùng trên trái đất có thể cắn và đốt khi có cơ hội tiếp cận con người, và có lẽ bạn sẽ chạm trán với chúng không ít lần trong đời. Côn trùng có thể cắn hoặc đốt khi bị kích động hoặc khi chúng cảm thấy bị đe dọa. Ban đầu vết cắn có thể không gây đau, nhưng thường thì sau đó sẽ xảy ra phản ứng dị ứng với nọc độc do côn trùng tiêm vào da. Việc nhận diện các vết cắn của côn trùng sẽ giúp bạn tìm cách hiệu quả nhất để điều trị các triệu chứng và cảnh giác với những nguy cơ nghiêm trọng hơn. Bạn hãy học cách nhận biết các vết cắn của côn trùng một cách chính xác để chọn cách ứng phó thích hợp.

Phần 1

Phần 1 của 2:

Nhận diện vết cắn của các loài côn trùng phổ biến

1
Nghĩ lại xem bạn bị cắn ở đâu. Mỗi loài côn trùng có nơi trú ngụ khác nhau, do đó bạn có thể xác định loài côn trùng nào đã cắn mình dựa trên tình huống mà mình vừa trải qua.^{[1]
X
Nguồn tin đáng tin cậy

HealthyChildren.org

Đi tới nguồn}
- Nếu bạn ở ngoài trời, nhất là nơi có nhiều cây cối, có lẽ những con côn trùng vừa cắn bạn là muỗi, ve hoặc nhện.
- Nếu bạn ở gần nơi có thức ăn hoặc rác, có thể là bạn đã bị ruồi cắn hoặc bị ong đốt.
- Nếu bạn ở trong nhà, ngồi một chỗ hoặc chơi với thú cưng thì có lẽ bọ chét là thủ phạm.
- Tại Hoa Kỳ, bò cạp chỉ sống ở miền nam hoặc tây nam, đặc biệt là Texas và Arizona. Vết cắn của bò cạp cực kỳ đau đớn, và thường thì rất dễ phân biệt.
- Nếu bạn đang ở vùng đông nam Hoa Kỳ và bị một loài côn trùng trông giống ruồi cắn như muỗi đốt, có lẽ đó là một loại ruồi ký sinh trên hươu nai.
- Nếu bạn bị cắn ở trên giường, có lẽ là rệp giường đã cắn bạn.
- Nếu bạn bị cắn khi ở trên bãi biển, nhất là ở vùng đông nam Hoa Kỳ, có lẽ đó là vết cắn của bọ chét cát.
2
Quan sát các nốt sưng đỏ, nhỏ và ngứa. Đây là triệu chứng phổ biến nhất nhìn thấy được khi bạn bị côn trùng đốt, và dựa vào các triệu chứng khác thì có thể là do các loài côn trùng khác nhau cắn.^{[2]
X
Nguồn tin đáng tin cậy

HealthyChildren.org

Đi tới nguồn}
- Một vết sưng đơn độc có lẽ là do muỗi đốt hay ruồi cắn. Bạn có thể nhận thấy một điểm nhỏ ở giữa một vết sưng do muỗi đốt.^{[3]
  X
  Nguồn tin đáng tin cậy
  
  Mayo Clinic
  
  Đi tới nguồn}
- Vết cắn của bọ chét là các nốt sưng nhỏ và ngứa tập trung thành cụm. Bạn sẽ thường thấy các nốt này xuất hiện ở những vùng da nơi quần áo sát vào người, chẳng hạn như xung quanh eo.
- Vết cắn của rệp giường là các nốt sưng đỏ và ngứa, có thể phồng rộp, tập trung thành hai hoặc ba hàng.
3
Quan sát hiện tượng sưng. Các dạng khác của vết cắn hoặc chích thường là những nốt sưng trên vùng da xung quanh.^{[4]
X
Nguồn nghiên cứu}
- Vết cắn của kiến lửa sẽ sưng (đến 1,3 cm) và có mủ. Các vết cắn có thể phồng rộp sau vài ngày.^{[5]
  X
  Nguồn nghiên cứu}
- Vết chích của bò cạp có thể sưng và đỏ trên da, đồng thời gây đau hoặc tê ở vùng da bị chích. Vết chích của bò cạp có thể rất nguy hiểm và khiến phần lớn nạn nhân ngã bệnh rất nặng. Bạn phải gọi cấp cứu ngay lập tức nếu nghi ngờ bị bò cạp chích.
4
Kiểm tra các vết chích của ong mật và ong bắp cày. Vết chích của các côn trùng này sẽ ngay lập tức gây cảm giác đau nhói hoặc bỏng rát và sưng. Vết sưng sẽ có đường viền đỏ (tương tự như vết muỗi đốt) với một điểm màu trắng nhỏ nơi ngòi ong châm vào da. Có thể vùng da xung quanh cũng bị sưng. Ong mật sẽ để lại ngòi trong vết chích.
- Nếu bị ong mật chích, bạn cần phải lấy ngòi ong ra. Ong mật sẽ chết khi chích người vì ngòi ong bị kéo ra khỏi cơ thể ong. Đừng để nguyên ngòi ong trong da. Bạn có thể dùng một chiếc thẻ tín dụng cào lên vết chích để loại bỏ ngòi ong. Không nên dùng nhíp để cố gắp ngòi ong ra, vì việc này có thể vô tình đẩy ngòi ong vào sâu hơn.^{[6]
  X
  Nguồn tin đáng tin cậy
  
  Mayo Clinic
  
  Đi tới nguồn}
- Các loài côn trùng khác như ong vò vẽ, ong bắp cày, ong bùn và ong vàng sẽ không để lại ngòi khi chích. Nếu bị ong chích và không thấy ngòi ong để lại thì có thể là bạn đã bị những loài ong này đốt. Những côn trùng này có thể chích liên tiếp nhiều lần.
5
Kiểm tra ve. Vết cắn của ve thường có màu đỏ tươi nhưng không đau, vì vậy có thể bạn sẽ bỏ sót nếu không kiểm tra. Thường thì bạn có thể phát hiện ra vết cắn với một con ve vẫn còn bám vào người. Đa phần các vết cắn của ve là vô hại, nhưng nhiều con ve mang các mầm bệnh nguy hiểm như bệnh Lyme hoặc bệnh sốt đốm Rocky Mountain. Bạn cần cẩn thận khi phát hiện thấy vết cắn của ve.^{[7]
X
Nguồn nghiên cứu}
- Khi bị ve bám vào người, bạn cần loại bỏ chúng càng sớm càng tốt. Dùng nhíp kẹp con ve gần đầu của nó và kéo ra – đừng vặn, vì làm như vậy là bạn sẽ khiến đầu con ve rụng ra và vẫn còn bám vào da. Bạn đừng để lại đầu hoặc bất cứ phần nào của con ve bám trên da. Khi loại bỏ ve, bạn cần dùng nhíp và không dùng những thứ khác như kem Vaseline, diêm hoặc dung dịch tẩy sơn móng tay.^{[8]
  X
  Nguồn tin đáng tin cậy
  
  HealthyChildren.org
  
  Đi tới nguồn}^{[9]
  X
  Nguồn tin đáng tin cậy
  
  Mayo Clinic
  
  Đi tới nguồn}
- Nếu bạn không lấy đầu ve ra được thì có lẽ nó đã ở sâu bên dưới da. Trong trường hợp đó, bạn hãy gọi cho bác sĩ để họ giúp bạn lấy nó ra.
- Theo dõi vùng da bị côn trùng cắn. Nếu có hiện tượng phát ban dạng mắt bò thì đây là dấu hiệu của bệnh Lyme. Bạn hãy đến bệnh viện ngay lập tức.^{[10]
  X
  Nguồn tin đáng tin cậy
  
  Mayo Clinic
  
  Đi tới nguồn}
- Luôn luôn kiểm tra ve trên người sau khi ra ngoài trời ở vùng có nhiều cây cối hoặc đi qua đám cỏ cao. Loài ve ưa những nơi tối và ấm áp, vì vậy bạn cần kiểm tra khắp người. Chúng có thể nhỏ xíu như dấu chấm nên có thể bạn phải dùng kính lúp.
- Tê liệt do ve là một căn bệnh hiếm gặp do ve cái tiết ra một loại chất độc thần kinh gây tê liệt tạm thời. Tình trạng này sẽ hết khi con ve được lấy ra, thường xảy ra ở thú cưng và trẻ em dưới 10 tuổi.
6
Kiểm tra chấy. Chấy thường được tìm thấy trên cổ, da đầu và sau tai. Vết cắn của chấy trông như nốt mẩn đỏ trên đầu. Có lẽ bạn sẽ nhìn thấy chấy và trứng chấy trong tóc. Nếu có chấy, bạn cần gội đầu bằng dầu gội trị chấy không kê toa, đồng thời giặt toàn bộ quần áo và ga gối có thể tiếp xúc với chấy.^{[11]
X
Nguồn nghiên cứu}^{[12]
X
Nguồn tin đáng tin cậy

Mayo Clinic

Đi tới nguồn}
- Không dùng các loại dầu gội trị chấy nếu bạn đang mang thai. Bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ để tìm cách thích hợp nhất để loại bỏ chấy .
- Dùng mặt nạ dầu dừa cho tóc qua đêm cũng là một cách trị chấy hiệu quả cho những phụ nữ không thể sử dụng hóa chất.^{[13]
  X
  Nguồn tin đáng tin cậy
  
  Mayo Clinic
  
  Đi tới nguồn}
7
Phân biệt các vết cắn nguy hiểm của nhện. Vết cắn của nhện hơi khác so với vết cắn của côn trùng và cần được xử lý khác. Bạn hãy kiểm tra một hoặc hai vết thương có lỗ châm nhỏ với hai dấu răng (dấu hiệu vết cắn của nhện góa phụ đen) hoặc vết cắn chuyển màu xanh hoặc tím và bắt đầu trở thành vết loét sâu (dấu hiệu vết cắn của nhện nâu ẩn dật). Nếu thấy các dấu hiệu này, bạn hãy gọi cho bác sĩ. Ngoài ra, các vết cắn ít nguy hiểm hơn của nhện có thể giống như vết chích của côn trùng.^{[14]
X
Nguồn tin đáng tin cậy

Mayo Clinic

Đi tới nguồn}
- Vết cắn của nhện góa phụ đen có thể đau nhói nhưng cũng có thể không đau. Bạn hãy kiểm tra các dấu răng, hiện tượng sưng và đau tại vị trí bị cắn. Các triệu chứng cần chú ý bao gồm: co rút cơ, buồn nôn, nôn, thậm chí co giật.
- Vết cắn có thể bị nhiễm trùng và sưng kèm theo mủ.
8
Tìm con côn trùng đã cắn bạn. Phần lớn các vết cắn của côn trùng đều gây đau và bạn sẽ nhận ra ngay. Khi bị cắn, bạn hãy cố gắng tìm con côn trùng đó, chụp ảnh hoặc nhặt xác con côn trùng nếu nó đã chết. Việc này sẽ giúp bạn hoặc bác sĩ xác định được loài nào đã cắn bạn và các bước tiếp theo cần thực hiện.
- Không cố gắng bắt con côn trùng còn sống. Nhiều khả năng là bạn sẽ bị nó đốt lần nữa.
- Nếu con côn trùng đã chết, bạn hãy dán nó vào băng keo trong, cẩn thận đừng làm hỏng và đem đến cho người có chuyên môn xem.
Quảng cáo

Phần 2

Phần 2 của 2:

Chữa trị vết côn trùng cắn

1
Rửa vùng da bị cắn bằng xà phòng và nước. Bước này giúp làm sạch vết cắn và ngăn ngừa nhiễm trùng. Không nên thoa kem hoặc thuốc lên vết cắn nếu vùng da chưa được rửa sạch.^{[15]
X
Nguồn tin đáng tin cậy

Mayo Clinic

Đi tới nguồn}
2
Bôi kem chống ngứa nếu vết cắn gây ngứa. Bạn hãy tìm thuốc kháng histamine không kê toa như Benadryl hoặc Chlor-Trimeton.^{[16]
X
Nguồn tin đáng tin cậy

Mayo Clinic

Đi tới nguồn} Không gãi vết cắn, vì bạn có thể khiến vết cắn bị nhiễm trùng khi gãi.
- Kem, gel và lotion bôi ngoài da có thể giúp giảm ngứa, đặc biệt là các sản phẩm có chứa pramoxine hoặc benadryl.
3
Giảm sưng. Chườm lạnh bằng cách nhúng một mảnh vải vào nước lạnh hoặc bọc đá trong khăn và áp lên chỗ sưng. Nếu có thể, bạn hãy nâng cao vùng da có vết cắn để giảm lưu lượng máu đến vết thương.^{[17]
X
Nguồn tin đáng tin cậy

Mayo Clinic

Đi tới nguồn}
4
Chữa mề đay sần. Những vết sưng đỏ, sần và ngứa có thể xuất hiện do quá mẫn cảm với vết cắn của côn trùng. Bạn có thể chữa mề đay bằng thuốc kháng histamine và thuốc steroid dùng ngoài da.^{[18]
X
Nguồn tin đáng tin cậy

DermNet NZ

Đi tới nguồn}
- Không gãi những vết sưng, vì bạn có thể để lại sẹo hoặc gây nhiễm trùng khi gãi.
5
Xử lý khi bị sốc. Một số vết cắn của côn trùng có thể gây phản ứng dị ứng, một tình trạng có thể rất nguy hiểm. Các dấu hiệu của phản ứng nghiêm trọng thường bao gồm: nổi mề đay, phát ban, sưng trong cổ họng hoặc lưỡi, và khó thở. Đây là trường hợp cấp cứu, vì vậy bạn hãy gọi số 115 hoặc đến phòng cấp cứu ngay lập tức. Sử dụng bút EpiPen nếu có, vì sốc dị ứng có thể dẫn đến chết người.^{[19]
X
Nguồn tin đáng tin cậy

Mayo Clinic

Đi tới nguồn}
6
Tìm sự chăm sóc y tế. Các hiện tượng như ngứa và sưng có thể nhanh chóng biến mất trong hầu hết trường hợp. Nếu các triệu chứng vẫn dai dẳng hoặc tiến triển xấu hơn, bạn nên liên lạc với bác sĩ để đảm bảo không xảy ra phản ứng nghiêm trọng.^{[20]
X
Nguồn tin đáng tin cậy

Mayo Clinic

Đi tới nguồn}
- Nếu bạn nghi ngờ hoặc biết chắc mình bị bò cạp cắn, hãy tìm sự chăm sóc y tế ngay lập tức.
7
Chú ý các triệu chứng của các bệnh khác. Bản thân vết cắn của côn trùng có thể không nguy hiểm, nhưng có nhiều loài côn trùng mang mầm bệnh nguy hiểm. Loài ve có thể mang bệnh Lyme và bệnh sốt đốm Rocky Mountain; muỗi có thể mang virus West Nile và viêm não, và chúng có thể truyền các căn bệnh này cho con người. Bạn hãy chú ý đến các triệu chứng khác như sốt, đau nhức người và buồn nôn. Các triệu chứng trên thường là dấu hiệu của các bệnh lý nghiêm trọng hơn.^{[21]
X
Nguồn tin đáng tin cậy

Mayo Clinic

Đi tới nguồn}

Quảng cáo

Lời khuyên

Phần lớn các vết cắn và chích của côn trùng sẽ gây kích ứng da tạm thời, nhưng thường thì hiện tượng này sẽ khỏi. Ngoại trừ những người dị ứng với một số vết cắn của côn trùng nhất định, chỉ có một số loài nhện và côn trùng có nọc độc nhất sẽ gây ra phản ứng đáng lo ngại.
Khi bạn tìm kiếm cách xác định vết cắn của côn trùng trên internet, kết quả hiện ra có thể không bao gồm các vết cắn của nhện. Nhện là động vật thuộc lớp hình nhện, không phải côn trùng. Nếu nghi ngờ bị nhện cắn, bạn nên tìm kiếm với từ khóa “vết cắn của nhện” để xác định loài nhện.
Tránh kích động côn trùng, vì hành động này rất có thể khiến bạn bị chúng tấn công để tự vệ.
Khi ở ngoài trời, bạn nên dùng các sản phẩm chống côn trùng và trang phục bảo vệ, chẳng hạn như quần dài và áo dài tay.
Thức ăn ngọt và rác có thể thu hút ong, ruồi và các côn trùng khác, vì vậy bạn nên tránh ở gần những thứ này.

Cảnh báo

Nếu phát hiện vết cắn của rệp giường, tốt nhất là bạn nên gọi dịch vụ diệt trừ dịch hại đến xử lý.
Nếu bị dị ứng với các vết cắn hoặc chích của côn trùng, bạn nên đeo thẻ y tế và chuẩn bị sẵn bút tiêm epinephrine khẩn cấp (EpiPen). Đảm bảo bạn bè hoặc gia đình bạn biết cách sử dụng EpiPen để phòng trường hợp bạn bị sốc và không thể tự tiêm.
Nếu có biểu hiện khó thở, sưng hoặc ngứa họng hay khó nuốt, bạn hãy gọi dịch vụ cấp cứu hoặc đến phòng cấp cứu ngay lập tức. Những triệu chứng này có thể là dấu hiệu của sốc phản vệ.