Cách để Điều trị vết Sứa Đốt

Cùng viết bởi Jennifer Boidy, RN

Tin tốt là vết thương do sứa đốt hiếm khi gây nguy hiểm đe dọa đến tính mạng.^{[1]
X
Nguồn tin đáng tin cậy

Mayo Clinic

Đi tới nguồn} Còn tin xấu là sứa sẽ phóng ra hàng ngàn chiếc gai nhỏ li ti cắm vào da nạn nhân trong khi đốt và tiết nọc độc. Thông thường thì nọc độc của sứa sẽ gây khó chịu nhẹ hoặc mẩn đỏ và đau. Trong một số ít trường hợp, nọc độc của sứa có thể gây bệnh toàn thân. Nếu bạn hoặc ai đó không may bị sứa đốt thì việc hành động nhanh và quyết đoán sẽ rất hữu ích.

Phần 1

Phần 1 của 4:
Các bước xử lý tức thì

1
Biết khi nào cần gọi cấp cứu và tìm sự chăm sóc y tế. Hầu hết các vết sứa đốt không đòi hỏi phải can thiệp y tế. Tuy nhiên, hãy tìm sự chăm sóc y tế ngay lập tức nếu bạn hoặc người nào đó rơi vào các trường hợp sau đây:
- Vết đốt chiếm diện tích hơn một nửa cánh tay, một nửa chân, một vùng rộng ở thân trên, hoặc vết đốt ở trên mặt hoặc bộ phận sinh dục.^{[2]
  X
  Nguồn nghiên cứu}
- Vết đốt gây phản ứng dị ứng nghiêm trọng, bao gồm (nhưng không giới hạn) các triệu chứng như khó thở, chóng mặt hoặc choáng váng, buồn nôn hoặc tim đập nhanh.^{[3]
  X
  Nguồn nghiên cứu}
- Vết đốt là của loài sứa hộp. Nọc độc của sứa hộp cực mạnh. Loài sứa này được tìm thấy ở bờ biển nước Úc và vài nơi ở vùng Ấn Độ - Thái Bình Dương và Hawaii.^{[4]
  X
  Nguồn nghiên cứu} Sứa hộp có màu xanh dương nhạt và đầu hình vuông, hoặc "đầu thần tóc rắn medusa." Chúng có thể đạt đến chiều dài xấp xỉ 2 mét.
2
Hết sức bình tĩnh rời khỏi nước. Để tránh bị đốt thêm và bắt đầu xử lý, bạn hãy tìm cách lên bờ ngay sau khi bị đốt.
- Khi ra khỏi nước, hãy cố gắng đừng gãi vào chỗ bị đốt. Có thể xúc tu của sứa vẫn còn bám vào da, và bạn sẽ bị đốt thêm nếu gãi hoặc chạm vào chúng.
3
Rửa vết đốt bằng nước biển. Ngay khi ra khỏi nước, bạn hãy dùng nước biển rửa vùng da bị sứa đốt (không dùng nước ngọt) để rửa trôi mọi xúc tu còn bám vào da hoặc các mô châm.^{[5]
X
Nguồn tin đáng tin cậy

Mayo Clinic

Đi tới nguồn}
- Không dùng khăn chà lên vùng da có vết đốt sau khi rửa, vì điều này có thể kích hoạt những chiếc ngòi còn lại.
4
Dội nhiều giấm lên các xúc tu ít nhất 30 giây. Để có hiệu quả tối đa, bạn có thể pha giấm với nước nóng. Đây là phương pháp sơ cứu hiệu quả nhất cho các vết đốt của nhiều loại sứa.^{[6]
X
Nguồn nghiên cứu} Đảm bảo nước không nóng đến mức làm bỏng da.
- Vết đốt của một số loài sứa có thể đáp ứng tốt hơn khi được xử lý kết hợp nước muối và muối nở.^{[7]
  X
  Nguồn nghiên cứu}
Quảng cáo

Phần 2

Phần 2 của 4:
Loại bỏ xúc tu của sứa khỏi da

1
Cẩn thận cạo hết các xúc tu còn lại. Sau khi rửa vết đốt, bạn hãy cạo hết các xúc tu còn sót bằng một vật nhựa, chẳng hạn như thẻ tín dụng.^{[8]
X
Nguồn tin đáng tin cậy

Mayo Clinic

Đi tới nguồn}
- Không chà vải hoặc khăn lên vết đốt để cố gắng loại bỏ xúc tu, vì việc này sẽ khiến càng nhiều tế bào châm tiếp tục tiết nọc độc.
- Cố gắng giữ yên khi loại bỏ các xúc tu. Bạn càng cử động nhiều trong khi loại bỏ xúc tu thì nọc độc sẽ càng tiết ra nhiều hơn.
- Nếu có biểu hiện sốc, bạn cần nhờ ai đó gọi cấp cứu ngay, đồng thời cố gắng giữ bình tĩnh hết sức có thể.
2
Vứt bỏ tất cả các vật liệu tiếp xúc với vết đốt của sứa. Bạn cần hạn chế tối đa rủi ro vô tình bị châm lần nữa. Vứt bỏ tất cả những thứ có thể vẫn còn có các tế bào châm bám vào, chẳng hạn như các vật mà bạn dùng để cạo các xúc tu, hoặc quần áo có thể còn dính xúc tu.
3
Giảm đau bằng nhiệt. Khi các xúc tu đã được loại bỏ, bạn có thể giảm đau bằng cách ngâm vùng da bị đốt trong nước nóng (nhưng đừng quá nóng!). Nhiệt độ chỉ nên ở mức 40-45° C để tránh bị bỏng. Nghiên cứu đã cho thấy sức nóng có thể khử hoạt tính của nọc độc và giảm đau tốt hơn nước đá.^{[9]
X
Nguồn nghiên cứu}
4
Trị đau bằng thuốc giảm đau. Nếu bị đau dữ dội, bạn có thể uống thuốc giảm đau với liều lượng được khuyến nghị, chẳng hạn như paracetamol hoặc ibuprofen.^{[10]
X
Nguồn nghiên cứu} Ibuprofen cũng có thể giảm viêm do vết đốt.

Quảng cáo

Phần 3

Phần 3 của 4:
Tránh các sai lầm thường gặp

1
Không dùng nước tiểu để trị vết sứa đốt. Ý tưởng dùng nước tiểu để trị vết đốt của sứa có lẽ xuất phát từ những câu chuyện truyền miệng trong dân gian và trở nên phổ biến hơn sau khi loạt phim truyền Những người bạn sử dụng tình tiết này để gây cười.^{[11]
X
Nguồn nghiên cứu} Không có lý do gì để bạn đi tiểu lên vết sứa đốt!
2
Tránh rửa vết sứa đốt bằng nước ngọt. Hầu hết trường hợp bị sứa đốt đều xảy ra trong nước biển. Điều này có nghĩa là các nematocysts (tế bào châm) có chứa một lượng lớn nước mặn. Bất cứ sự thay đổi nào về độ mặn trong nematocysts cũng đều khiến các tế bào châm phóng thích nọc độc. Thay vào đó, bạn hãy dùng nước mặn để rửa.^{[12]
X
Nguồn nghiên cứu}
3
Không dùng chất làm mềm thịt để khử hoạt tính của các ngòi độc. Không có nghiên cứu nào cho thấy cách này thực sự có tác dụng, và có thể nó còn gây hại hại hơn là lợi.^{[13]
X
Nguồn nghiên cứu}
4
Biết rằng việc bôi cồn trực tiếp lên da có thể phản tác dụng. Cũng tương tự như rửa nước ngọt, cồn có thể khiến nematocysts tiết nọc độc nhiều hơn và gây đau hơn.^{[14]
X
Nguồn nghiên cứu}

Quảng cáo

Phần 4

Phần 4 của 4:
Giảm khó chịu và các bước tiếp theo

1
Làm sạch và băng các vết loét hở. Sau khi loại bỏ các xúc tu và giảm đau, bạn hãy làm sạch vùng da bị đốt bằng nước ấm. (Không cần dùng nước biển, vì nematocysts — các tế bào châm phản ứng với nước ngọt — đã bị loại bỏ.) Nếu da vẫn còn bị kích ứng hoặc rướm máu, bạn hãy đắp gạc và băng nhẹ.
2
Giữ sạch vết thương. Rửa vết thương bằng nước nóng và bôi thuốc mỡ kháng sinh như Neosporin 3 lần mỗi ngày, sau đó băng lại vết thương bằng băng và gạc.^{[15]
X
Nguồn nghiên cứu}
3
Dùng thuốc kháng histamine uống hoặc bôi tại chỗ để giảm ngứa và kích ứng. Bạn có thể làm dịu những vùng da bị kích ứng bằng thuốc uống kháng histamin không kê toa hoặc kem bôi có diphenhydramine hoặc kem calamine.
4
Chờ một ngày để các triệu chứng giảm bớt, và nhiều ngày sau để hết kích ứng. Cơn đau sẽ giảm sau khi dùng thuốc 5-10 phút và hầu như hết đau sau một ngày. Nếu đả qua một ngày mà vẫn tiếp tục đau, bạn hãy đến gặp bác sĩ để được điều trị.
- Trong một số ít trường hợp, các vết đốt của sứa có thể gây nhiễm trùng hoặc hình thành sẹo, nhưng hầu hết mọi người đều tránh được tình trạng này, ngay cả với các vết đốt rất nghiêm trọng.
- Trong một số trường hợp hiếm gặp, tình trạng quá mẫn với nọc độc có thể xảy ra trong một tuần hoặc nhiều tuần sau khi bị đốt.^{[16]
  X
  Nguồn tin đáng tin cậy
  
  Mayo Clinic
  
  Đi tới nguồn} Các vết phồng rộp hoặc các tình trạng kích ứng da khác có thể xuất hiện đột ngột. Mặc dù tình trạng quá mẫn nói chung thường không nguy hiểm, nhưng sẽ tốt hơn nếu bạn đến gặp bác sĩ tổng quát hoặc bác sĩ da liễu để được điều trị.
Quảng cáo

Lời khuyên

Gọi nhân viên cứu hộ bãi biển. Các nhân viên cứu hộ có kinh nghiệm xử lý các vết sứa đốt và có các phương tiện cũng như kỹ năng cần thiết để chữa các vết sứa đốt nhanh chóng và hiệu quả.
Nhiều khi nạn nhân không trông thấy sinh vật nào đã đốt mình. Nếu các triệu chứng kéo dài hoặc trở nặng, bạn hãy tìm sự chăm sóc y tế sau khi bị sinh vật biển đốt.
Cách điều trị sẽ tùy vào loại sứa và độ nghiêm trọng của vết đốt. Trong trường hợp bị sứa hộp đốt, nạn nân sẽ được điều trị bằng chất kháng nọc độc để giải độc. Nếu vết đốt gây mất chức năng tim, nạn nhân sẽ được hồi sức tim phổi và tiêm epinephrine.

Cảnh báo

Không thoa bất cứ dung dịch nào trên đây xung quanh mắt. Bạn hãy nhúng mảnh vải hoặc khăn sạch vào dung dịch và chấm xung quanh mắt.
Không để chất làm mềm thịt trên da quá 15 phút.
Không bao giờ chà xát để loại bỏ các xúc tu, vì điều này sẽ gây đau thêm. Thay vào đó, bạn hãy kéo hoặc cạo các xúc tu ra khỏi da.